شب بیدار شدن

هر انسانی با دقت در عظمت و شرافت شب قدر، و با تأمل در اثرات آن و  وقایعی که در آن اتفاق می‌افتد، به طور طبیعی به دنبال شناخت بیشتر و آگاهی از جوانب مختلف شب قدر خواهد بود. چنان‌که درک شب قدر، کاری مشکل است، بیان جایگاه شب قدر، نیز دشوار است، و تنها راه‌‏یافتگان به آن شب عزیز، می‌‏توانند واقعیت و حقیقت آن را بیان کنند.
ولی در وصف آن همین بس که از منظر قرآن کرم از هزار ماه برتر است؛ شب قدر، شب باارزش و پرفضیلتی است که با امور مهم و باعظمتى همراه است؛ همانند نزولِ اجمالى قرآن، پیدایش افاضات باطنى و فضاى خاصّ معنوى، تقدیرامور و تعیین سرنوشت‌ها، تدبیر و برنامه‌ریزی‌‏هاى جدید و نزول جبرئیل و فرشته‌‏ها.

 در این‌جا در مجال کوتاه، برآنیم تا هر چه بیشتر ابعاد مختلف این شب را در 4 بخش جداگانه بررسی کنیم:
1. شب نزول قرآن     

                           
 

قرآن خود می‏‌گوید: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی اُنْزِلَ فیهِ الْقُرْانَ ‏[بقره/ 185] ماه مبارک رمضان ماهی است که در آن قرآن نازل شده است». اما در چه شبی از شب‌های آن ماه، قرآن نازل شده است؟ در آیه دیگر بیان می‏‌کند که «اِنّا اَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ [دخان/ 3] به راستی، آن قرآن را در شبی پر برکت نازل کردیم». و این شب مبارک را در سوره قدر مشخص کرده و فرموده است: «اِنّا اَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ [قدر/1] به حقیقت ما آن قرآن را در شب قدر نازل کردیم».
پس باید گفت نزول قرآن در چنین شبی بر عظمت آن می‌‏افزاید. این نکته را هم اضافه کنیم که این نزول، نزول دفعی

است بر قلب پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) است نه نزول تدریجی که در طول 23 سال در مناسبتهای مختلف نازل می‌شد.

2. شب تقدیر امور

در نام‏‌گذاری شب قدر بیان‌های مختلفی وارد شده است. برخی آن را به معنای شبی با عظمت و بزرگ «لَیْلَةُ الْعَظَمَة»

[1] نامیده‌اند، چرا که قدر در قرآن به معنای منزلت و بزرگی خداوند آمده، در آیه‌‏ی دیگر می‏‌خوانیم: «ما قَدَرُوا اللهَ حَقَّ قَدْرِهِ [حج/ 74] قدر ندانستند و نشناختند خدا را آن‌گونه که حقّ عظمت او بود».

برخی دیگر «قدر» را به معنای تقدیر و اندازه‌‏گیری و تنظیم گرفته‌اند. این معنی را هم لغت تأیید می‌‏کند و هم قرآن و روایات. راغب اصفهانی می‌‏‌گوید: «شب قدر یعنی شبی که خداوند برای تنظیم و تعیین امور مخصوصی آن را آماده و مقرّر نموده است».[2] و قرآن کریم می‌‏فرماید: در آن شب «یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ [دخان/ 4] هر کاری بر طبق حکمت خداوند جدا و تعیین و تنظیم می‌‏گردد».
امام صادق(علیه‌السلام) نیز فرمود: «تقدیر امور و سرنوشت‌ها در شب قدر، یعنی شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضا ‏آن در شب بیست و سوم صورت م‏ی‌گیرد».[3]

البته این تعیین سرنوشت براساس اعمال خود ما در طول سال انجام داده‌ایم صورت می‌گیرد. چنان‌که امام رضا (علیه‌السلام) در این باره فرمود: «در شب قدر، آن‌چه که در سال واقع می‌شود، تقدیر و اندازه‌‏گیری می‌شود، از نیکی و بدی و سود و زیان و روزی و مرگ، به همین جهت نیز شب قدر شب اندازه‌گیری نامیده شده است».[4]

3. شبی که وجود امام را ثابت می‌کند

در روایات فراوانی، وجود شب قدر را در هر زمان، دلیل لزوم وجود امامت و بقای آن دانسته‌‏ شده است، لذا سوره قدر به منزله شناسنامه اهل‌بیت(علیهم‌‏السلام) است. پس شب قدر، یعنی شب ولایت و امامت و معنای روایاتی که شب قدر را به فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها) تفسیر نمود است، روشن شد که حقیقت شب قدر امامت و ولایت است و اولین مدافع و حقیقت ولایت و امامت زهرای مرضیه(سلام‌الله‌علیها) است.[5] در برخی روایات نیز آمده که ولایت ائمه اطهار(علیهم‌‏السلام) جزء تقدیرات آن شب است.[6]
هم‌چنین در روایات دستور داده‌‏اند که با مخالفان برای اثبات امامت و بقای آن و زنده بودن حضرت مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به شب قدر و سوره قدر استدلال کنید.[7]

4. شب بخشش گناهان

یکی دیگر از ویژگی‌های «شب قدر» بخشش گناهان و عفو و گذشت گناه‌کاران است، لذا باید تلاش کنیم تا این فیض بزرگ الهی شامل حالمان شود. وای به حال کسانی که در شب قدر مورد غفران الهی قرار نگیرد. چنان‌که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «کسی که شب قدر را درک کند، و بخشیده نشود، پس خدا او را از رحمت خویش دور می‌سازد».[8]
و در جای‌دیگر فرمود: «هر کس که از فیض شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات محروم شده است و محروم نمی‌ماند از خیرات شب‌قدر، مگر کسی که با اعمال خویش خود را محروم کرده باشد».[9]

لذا باید تلاش مضاعف نمود تا غفران الهی در این شبِ بخششِ گناهان شامل حال انسان گردد. پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «کسی که در شب قدر به پاخیزد و آن شب را،  از روی ایمان و محاسبه (و اخلاص ‏بیدار باشد) گناهان گذشته‌‏اش بخشیده می‌‏شود».[10]

در نتیجه: باید با اعتقاد کامل و خاضعانه در شب‌قدر به درگاه الهی پناه ببریم تا هم سرنوشت خوبی در این شب برایمان رقم بخورد و هم گناهان گذشته‌ مورد بخشش و مغفرت الهی قرار گیرد.

                                               ((اللهم عجل الولیک الفرج))